Մոտ ապագայում մենք կիմանանք Հայաստանի նոր ժամանակավոր վարչապետի անունը, որը ստիպված կլինի հասկանալ փոխված իրողությունները եւ սկիզբ դնել համազգային բնույթի բարեփոխումներին:

Լինելով վերլուծաբան՝ որեւէ պատրանք չունեմ արագ հաղթանակների եւ կտրուկ փոփոխությունների վերաբերյալ, քանի որ կան ներքին եւ արտաքին խոչընդոտներ:

Գլխավոր խոչընդոտը մենաշնորհային մտածողությունն է: Տվյալ դեպքում խոսքը ոչ միայն առանձին խոշոր օլիգարխների մասին է, ովքեր տիրապետում են ազգային հարստության մեծ մասին, այլեւ՝ աշխարհայացքային կոդի: Մեզանից յուրաքանչյուրն որոշ աստիճանով մոնոպոլիստ է եւ պետությանը, ազգին եւ շրջակա աշխարհին նայում է հենց իր անձնական շահերի լույսի ներքո:

Առողջ հասարակությունը, որը ձգտում է ձեւավորել քաղաքական ազգ, պետք է հիմնված լինի երեք սրբազան սոցիալական եւ արժեքային սյուների վրա՝ ինդիվիդուալիզմ (ես), կոլեկտիվիզմ (նեղ խմբային «մենք») եւ հասարակական նորմեր (մեր): Այս հասկացությունների ներդաշնակ սինթեզն է հանդիսանում ազգի՝ պետության շարժիչի ծագման հիմնարար պայմանը:

Այդ խնդիրը լուծելու համար անհրաժեշտ է, որ նոր առաջնորդները չտրվեն հանուն իշխանության եւ նրա հետագա վերարտադրության իշխանություն ստանալու մոլորությանը: Առաջին քայլը միմյանցից անկախ գործադիր, օրենսդիր եւ դատական իշխանության պետական հաստատությունների կառուցումն է: Այդ ճյուղերից յուրաքանչյուրը պետք է գործի իր իրավասությունների շրջանակներում՝ չկողմնորոշվելով դեպի իր ներսում առանձին քաղաքական գործիչների հեղինակությունը:

Զուգահեռաբար անհրաժեշտ է մեկնարկել տեղեկատվական-վերլուծական միջավայրի վերակազմավորման գործընթացը: ԶԼՄ-ները պետք է ժամանակի ընթացքում դառնան ոչ ինստիտուցիանալ ուժ, որը պետական մարմիններին հեռու կպահի ամենավտանգավոր գայթակղությունից՝ ազգին խաբելու ցանկությունից: Այսօր մենք այլ իրականությունում ենք ապրում, երբ նեղ շահերի խմբերը կառավարում են երկիրը՝  իրենց թերթերի, ռադիոյի, հեռուստատեսության եւ օնլայն պարբերականների ուղղակի կամ անուղղակի օգտագործման ճանապարհով: Մենաշնորհային մտածողությունը ստեղծում է այնպիսի փոխդասավորություն, որի պայմաններում յուրաքանչյուրը ձգտում է ստանալ իր կուսակցությունը, իր ԶԼՄ-ները, իր վերլուծաբաններին, իր ուժայիններին եւ այլն: Այդ մտածողությունը պետք է թաղվի ֆեոդալ-օլիգարխիական համակարգի մնացորդների հետ միասին:

Դա գերերկարաժամկետ ռազմավարական բնույթի խնդիր է, սակայն որոշակի քայլեր պետք է ձեռնարկվեն արդեն այսօր: Ներկա փուլում կարեւոր է չընկնել հին համակարգի այլ տարրերի ազդեցության տակ: Իմ խորին համոզմամբ, բոլոր քաղաքական կուսակցությունները ստեղծվել են նույն ֆեոդալա-օլիգարխիական կառուցվածքի հիմքի վրա, որի արդիականացումը տեխնիկապես չափազանց բարդ է:

Եթե առաջնորդն ընկնում է անցյալի ճիրանները, դրանք դանդաղ խեղդում են նրան՝ ստեղծելով բոլոր հնարավորությունները նախաձեռնությունը նոր ձեւաչափերում իրենց ձեռքը վերցնելու համար (փոխվում է փաթեթավորումը, իսկ կոնֆետը մնում է նույնը): Ավելին, ազդեցության նեղ ֆեոդալական խմբերի ներկայացուցիչները կարող են առժամանակ հայտարարել նոր համակարգին իրենց հավատարմության մասին, որպեսզի նրանում ներկառուցվելու շանս ստանան եւ սկսեն այն ներսից քանդելու ընթացակարգը: Դա միանգամայն հնարավոր սցենար է՝ հաշվի առնելով, որ բարեփոխիչները կախվածության մեջ են ընկնում նրանց ֆինանսներից (բարեփոխումների համար գումար է անհրաժեշտ):

Մենաշնորհային աշխարհայացքը կործանելու երկրորդ գործիքը կրթությունն է: Որպես հիմք պետք է վերցվի արեւմտյան պահպանողական տիպի խառը մոդելը: Դպրոցը պետք է ստանձնի դաստիարակչական գործառույթ, իսկ համալսարանը զբաղվի մասնագիտական հմտությունների ներարկմամբ եւ հղկմամբ: Ընդ որում, բուհերը պետք է սովորեն ինքնուրույն ապրել եւ պատրաստեն լիարժեք մրցունակ կադրեր ոչ միայն հայկական, այլ նաեւ համաշխարհային աշխատաշուկայի համար: Անհրաժեշտ է վերջ դնել այն ահավոր վիճակին, երբ համալսարանները գտնվում են պետության մշտական ապահովման ներքո: Դա ծնում է ոչ միայն տոտալ բյուրոկրատիա, այլեւ հասարակության այդ շատ կարեւոր ինստիտուտը դնում է քաղաքական կոնյունկտուրայի շրջանակների մեջ: Պրոֆեսորադասախոսական կազմի մեծ մասը պետք է լուրջ վերապատրաստում անցնի աշխարհի առաջատար գիտահետազոտական կենտրոններում: Պետության կառուցման ընթացքում չափազանց կարեւոր է կրթական միջավայրից բացառել կոռուպցիան եւ կաշառակերությունը:

Կարեւոր է չընկղմվել առանձին հարցերի մեջ եւ զբաղվել հայկական աշխարհի բոլոր կենտրոնների ներդաշնակ համագործակցության բանաձեւերի որոնմամբ: Համարում եմ, որ եկել է Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք բաժանիչ հայեցակարգից հրաժարվելու եւ «Հայաստան պետություն» միավորող գաղափարով զինվելու ժամանակը: Այսօրվանից սկսած բոլոր ուժերն ու ռեսուրսները պետք է ուղղվեն մեկ համազգային խնդրի լուծմանը՝ հզոր Հայաստանի կառուցմանը եւ գլոբալ աշխարհում նրա սուբյեկտայնությունը վերադարձնելուն: Մենք պետք է շատ հստակ գիտակցենք, որ էթնիկ հայերի 75%-ը ապրում է արտաքին աշխարհում՝ սպասարկելով այլ երկրների եւ ազգերի ազգային շահերը: Մարդը եւ նրա կարողությունները պետության գլխավոր հարստությունն են, իսկ բնակչության արտահոսքն անխուսափելիորեն հանգեցնում է ապաինքնիշխանացման գործընթացին:

Թավշյա հեղափոխությունը, ինչպես ժամանակին Հայաստանի անկախացումն ու Արցախի ազատագրումը, նոր հույս ծնեց եւ մեզ նոր ուժեր տվեց գերնպատակներին հասնելու համար, որոնցից մեկը պետք է լինի զանգվածային հայրենադարձության գաղափարը:  Նախկինում համայնքներում կարծում էին, որ Հայաստանում ոչինչ չի փոխվի, եւ հին ֆեոդալ-օլիգարխները կմնան իրենց տեղերում, ուստի հայրենիք վերադառնալն անիմաստ էր: Հիմա այդ պատրվակն այլեւս չի աշխատում, չէ՞ որ բացվել է արարման ճանապարհը, եւ հիմա հայկական պետականության ապագա դիմագիծը կախված է բոլորից եւ յյուրաքանչյուրից:

Չափազանց բարդ վիճակ է արտաքին քաղաքականության ոլորտում: Աշխարհագրությունը սահմանել է Հայաստանի աշխարհաքաղաքական ճակատագրի տեսակը, որից ոչ մի տեղ չես փախչի: Բոլոր խոսակցություններն այն մասին, որ անհրաժեշտ է ամբողջությամբ հեռանալ Ռուսաստանի, Իրանի, ԵԱՏՄ-ի ազդեցությունից զուրկ են տրամաբանությունից եւ ողջախոհությունից: Դա հնարավոր կլիներ միայն այն դեպքում, եթե այդ երկրները ֆիզիկապես տեղափոխվեին այլ տարածաշրջաններ (ինչը գերֆանտաստիկայի ժանրից է): Հաշվի առնելով առկա իրողությունները, անհրաժեշտ է թերությունները վերածել առավելությունների եւ կառուցել այդ ուղղություններով ազդեցության սեփական գիծը (դրսեւորել քաղաքական կամք եւ ցույց տալ սեփական սուբյեկտայնությունը): Այդ բարդ խնդրի լուծման համար անհրաժեշտ է ամբողջությամբ փոխել արտաքին քաղաքական կադրերի պատրաստման եւ դաստիարակման համակարգը, բարեփոխել Արտաքին գործերի նախարարությունը, նոր ազդակներ հաղորդել ուժային բլոկների զարգացման համար: Կարճաժամկետ հեռանկարում կարեւոր է կենտրոնանալ «Ազգային անվտանգության ռազմավարության», «Արտաքին քաղաքականության հայեցակարգի» եւ «Տեղեկատվական պատերազմներ վարելու ռազմավարական դոկտրինի» ձեւավորման եւ ընդունման վրա:

Բացի աշխարհագրական գերությունից դուրս գալու խնդրից, պետք է ակտիվորեն աշխատել ամերիկյան ուղղությամբ: Օգտվելով իսրայելական լոբբիի օժանդակությունից՝ Ադրբեջանը ձեւավորել է խաչաձեւ լոբբիզմի լայն ցանցեր 43 նահանգներում: Մենք չենք կարող մեր ռազմավարական հակառակորդին թույլ տալ քաղաքական կարծիքի գծեր ձեւավորել գլոբալ գերտերությունում: Այդ ուղղությունն անհրաժեշտ է վերցնել հենց հիմա՝ ձեւավորելով փորձագիտական խումբ, որն կմշակի Հայաստանի ազգային շահերի առաջմղման երկարաժամկետ հայեցակարգ (առաջին հերթին վերցնել բողոքական Ամերիկայի հետ աշխատելու նախաձեռնությունը): Հին լոբբիստական ինստիտուտները գտնվում են խորը ճգնաժամում եւ օբյեկտիվորեն չեն կարող զբաղվել այդքան կարեւոր խնդիրների լուծմամբ (ներկայումս Ցեղասպանության ճանաչման հարցի մոլուցքը կործանարար է մեզ համար): Խորապես համոզված եմ, որ մենք պետք է փոխառենք ամերիկացիների քաղաքական փորձառությունը, ֆինանսական հնարավորությունները, բարձր տեխնոլոգիաները եւ կրթությունը: Դրա համար կա ամեն ինչ, անհրաժեշտ է ընդամենը կամք:

Հայկական Վերածնունդը պետք է բերի ազգային էլիտայի եւ ազգային կապիտալի ձեւավորման՝ միավորված ընդհանուր արժեքներով եւ մտադրություններով: Հակառակ պարագայում Հայաստանը կմնա օբյեկտ, որի գործառնությունը կապահովվի ներքին եւ արտաքին ուժերի շահերի բախմամբ:

Արեգ Գալստյանը պատմական գիտությունների թեկնածու է, The National Interest, Forbes, The Hill եւ American Thinker պարբերականների մշտական հեղինակն ու փորձագետը:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: