Հայաստանում Եվրոպայի խորհրդի աջակցությամբ ներդրվել է պրոբացիոն ծառայություն, եւ հունիսի 17-ին տրվել է պիլոտային ծրագրի մեկնարկը: Մեդիամաքսը պարզել է, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այս ծառայությունը, ինչ խնդիրներ է լուծում եւ ինչ ռիսկեր է պարունակում:
Պրոբացիոն ծառայության ներդրումը մի շարք խնդիրներ է լուծում
ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ Սուրեն Քրմոյանն ասում է, որ պրոբացիայի ծառայության ներդրումը մի շարք խնդիրներ է լուծում: Նախ, այն երաշխավորում է դատապարտյալի վերականգնումն ու վերաինտեգրումը: Երկրորդ, նպաստում է կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու դեպքերի եւ քրեակատարողական հիմնարկների գերբնակեցվածության նվազեցմանը:
Երրորդ, ՀՀ-ում քրեական եւ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի ընդունումը հանգեցնում է պրոբացիայի ծառայության ստեղծման անհրաժեշտության, պարզաբանում է փոխնախարարը:
Պրոբացիան ազատազրկման այլընտրանք է այնպիսի իրավախախտների համար, որոնք հասարակության անվտանգության համար գնահատվել են ցածր ռիսկային:
«Սոցիալական արդարություն» հասարակական կազմակերպության նախագահ, քրեական արդարադատության ոլորտի հոգեբան Արշակ Գասպարյանն էլ նշում է, որ պրոբացիոն ծառայության առկայության դեպքում դատավորի ծանրաբեռնվածությունը թեթեւանում է, քանի որ պրոբացիոն ծառայությունը դատավորին ներկայացնում է դատապարտյալին նկարագրող փաստաթուղթ, որն օգնում է նրան դատավճիռ կայացնելու հարցում:
Դատապարտյալների երկու երրորդը` պրոբացիայի ծառայության շահառու
Սուրեն Քրմոյանն ասում է, որ պրոբացիոն ծառայությունը Հայաստանում ներդրվելու է փուլային տարբերակով: Նրա խոսքով՝ պրոբացիոն ծառայության ներդրման հայեցակարգով տարբերակում չի դրվում կոնկրետ հանցագործությունների տեսակի կամ անձանց թվաքանակի միջեւ:
«Որպես ուղենիշ կարելի է ընդունել այն ցուցանիշը, որ ոչ մեծ ծանրության եւ միջին ծանրության հանցագործություններ կատարած եւ ներկայում քրեակատարողական հիմնարկներում գտնվող անձանց շուրջ երկու երրորդը կլինի պրոբացիայի ծառայության շահառու»,- ասում է արդարադատության փոխնախարարը:
Արշակ Գասպարյանն էլ ընդգծում է, որ պրոբացիոն ծառայությունը չի ստեղծվում որպես համաներում կամ պատժից վաղաժամկետ ազատման ինստիտուտ: Այս ծառայությունը ստեղծելու արդյունքում որեւէ մեկի նախկինում կրած պատիժը որեւէ կերպ չի փոփոխվելու:
«Նախատեսում ենք աշխատել Երեւանի Շենգավիթի տարածաշրջանում եւ Վանաձորում, բայց, բնականաբար, եթե տեսնենք, որ ներգրավված պիլոտային անձնակազմի հնարավորությունները թույլ են տալի, ապա նրանք կսպասարկեն նաեւ այլ տարածքներ»,- նշում է Եվրոպայի խորհրդի` «Աջակցություն Հայաստանում պրոբացիոն ծառայության ստեղծմանը» ծրագրի ղեկավար Հայկ Խեմչյանը:
Նա ասում է, որ ծրագրի շրջանակում մշակվել է պրոբացիոն պետական ծառայության մասին համապարփակ օրենքի նախագիծ: Արդարադատության նախարարությունը նախատեսում է այն սեպտեմբերին ներկայացնել Ազգային ժողով: Պրոբացիոն ծառայության ամբողջական ներդրումը նախատեսվում է 2016-ից:
Ծառայության ներդրումը տնտեսապես արդյունավետ է
Սուրեն Քրմոյանի խոսքով՝ պրոբացիայի ծառայության ներդրումը արդյունավետ է նաեւ տնտեսապես, քանի որ էականորեն կրճատվելու են պետության կողմից կատարվող ծախսերը:
«Պրոբացիայի ծառայության պահպանման տարեկան ընդհանուր ծախսը առաջին տարում կկազմի մոտ 841 270 000 դրամ: Այս այն դեպքում, երբ մոտ 351 950 000 դրամը լինելու է մեկանգամյա ծախս` նկատի է առնվում ավտոմեքենաների, համակարգչային տեխնիկայի եւ էլեկտրոնային վերահսկողության սարքավորումների ձեռք բերման համար նախատեսված ծախսերը: Այսինքն` պրոբացիայի ծառայության գործունեությունն ընդհանրապես ապահովելու համար անհրաժեշտ է լինելու մոտ 489 320 000 դրամ: Այսինքն` պրոբացիայի տակ գտնվող անձի վրա կատարվելիք ծախսը ենթադրյալ 4000 անձի դեպքում կազմելու է տարեկան 122 300 դրամ կամ օրական մոտ 335 դրամ»,- ասում է նախարարի տեղակալը:
«Սոցիալական արդարություն» հասարակական կազմակերպության նախագահն ուշադրություն է հրավիրում նաեւ այն հանգամանքի վրա, որ
հանցագործին բանտարկվելով՝ տուժողի կրած վնասը չի փոխհատուցվում:
Նրա խոսքով` պրոբացիոն ծառայության ներդրումը ոչ միայն նախատեսում է անձի վերականգնումը հասարակությունում (rehabilitation), այլեւ նրա կողմից տուժողին եւ համայնքին պատճառած վնասի փոխհատուցման արդարադատությունը (restorative justice):
Հնարավոր խնդիրներն ու կոռուպցիոն ռիսկերը
Արշակ Գասպարյանը պրոբացիոն ծառայության ներդրման հարցում կարեւորում է հասարակության դիրքորոշումը:
«Պրոբացիոն ծառայությունը կարող է առաջացնել չպատժվելու պատրանք, քանի որ հանցագործություն կատարած անձն ազատազրկված չէ: Սակայն պրոբացիոն ծառայության սոցիալական աշխատողի կողմից հանցագործություն կատարած անձի եւ նրա վարքի նկատմամբ վերահսկողությունը (ընդհուպ ընտանիքին առնչվող հարցերում) ենթադրում է նաեւ վերահսկողությունից դուրս մնացած կամ վերահսկողության պայմանները խախտած անձանց նկատմամբ համապատասխան վերաբերմունք, ներառյալ միջնորդություն դատարանին՝ ազատազրկումը վերականգնելու վերաբերյալ»,- ասում է Արշակ Գասպարյանը:
Արդարադատության փոխնախարարը, իր հերթին, ընդգծում է, որ պրոբացիոն ծառայությունը գործելու է առանձին՝ քրեակատարողական համակարգից անկախ:
«Պրոբացիոն ծառայության աշխատողները եւս պետք է օժտվեն անկախության որոշ երաշխիքներով: Այսինքն, վերջիններս հանդես չեն գալու մեղադրանքի կամ պաշտպանության կողմում, ինչը, կարծում ենք, նպաստելու է կոռուպցիոն ռիկսերի նվազեցմանը: Պրոբացիոն ծառայության կողմից նախապատրաստվող զեկույցները կրելու են խորհրդատվական բնույթ, պարտադիր չեն լինելու նախաքննություն իրականացնող մարմնի, դատախազի եւ դատարանի համար, ինչը եւս նվազեցնելու է կոռուպցիոն ռիսկերը»,- ասում է փոխնախարարը:
Իսկ կոռուպցիոն ռիսկերի դեմ պայքարը Արշակ Գասպարյանը տեսնում է էլեկտրոնային համակարգերի ներդրման եւ մարդկային գործոնի նվազեցման միջոցով:
Անժելա Կժդրյան
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: