Մեդիամաքսը զրուցել է քանդակագործ Միքայել Օհանջանյանի հետ, որը Վենետիկի ժամանակակից արվեստի 56-րդ բիենալեում հայկական տաղավարը ներկայացնող 18 արվեստագետներից մեկն էր: «Ոսկե առյուծ» գլխավոր մրցանակին արժանացած Armenity («Հայություն») տաղավարում քանդակագործի «Տասներկու» ստեղծագործությունն էր ներկայացված:

-Միքայել, Վենետիկի բիենալեում յուրօրինակ աշխատանք ներկայացրիք: Պատմեք այդ ստեղծագործության մասին:

- «Տասներկու» քանդակը նյութի հզորության, միեւնույն ժամանակ՝ փխրուն լինելու, հակադրվելու արտահայտությունն էր:

«Տասներկու» ստեղծագործությունը բաղկացած է 12 քանդակներից՝ մոտ 12 մետր տրամագծով: Խորհրդանշական թիվ է, ինձ համար այդ աշխատանքը հայկականության նշանակությունն ունի: Փորձել եմ ներկայացնել այն զգացողությունը, որ ունեցել եմ մանուկ հասակից: Տարածական ռիթմ է, վիբրացիա, որն այստեղ՝ Հայաստանում եմ զգում: Քանդակն արել եմ Քարահունջից ազդված:

Այնտեղի քարերի անցքերն ինձ համար դեպի նորը նայելու պատուհաններ, դարպասներ են խորհրդանշում: Այդ քարերի եւ անցքերի շուրջ գիտական տարբեր մոտեցումներ կան, իմ կարծիքով, դրանք պատահական չեն: Դեռ փոքր տարիքում, երբ նայում ենք երկնքին, ուրիշ իրականություն տեսնելու, երազելու, նորին ձգտելու ցանկություն ենք ունենում:

Միքայել Օհանջանյանի «Տասներկու» քանդակը

Լուսանկարը` Պիերո Դեմո

Ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված այս ցուցահանդեսում նորին նայելու ցանկությունն ու կամքն ուզեցի շեշտել: Այն փաստը, որ այսօր գոյություն ունենք, կանք, կարողանում ենք ստեղծագործել, արդեն կամքի ուժ է, պետք է հենց այդ ուղղությամբ աշխատել: 

դոսյե

ԴՈՍՅԵ

Միքայել Օհանջանյանը ծնվել է 1976 թ., Երեւանում։ Սովորել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան Գեղարվեստի ուսումնարանում , ապա՝ Գեղարվեստի պետական ակադեմիայում: ավելին

Միքայել Օհանջանյանը ծնվել է 1976 թ., Երեւանում։ Սովորել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան Գեղարվեստի ուսումնարանում , ապա՝ Գեղարվեստի պետական ակադեմիայում: Ուսումն ավարտելուց հետո մեկնել է Ֆլորենցիա, որտեղ կրթություն է ստացել Գեղեցիկ արվեստների ակադեմիայում։ Մասնակցել է միջազգային ցուցահանդեսների՝ 2015թ. Վենետիկի ժամանակակից արվեստի 56-րդ բիենալեին, 2010թ. Վենետիկի Ճարտարապետության բիենալեին, 2011թ. Վենետիկի Արվեստի բիենալեին: Movin’UP, Premio Targetti եւ Premio Henraux միջազգային մրցույթների առաջին մրցանակակիր է։

 

- Ի՞նչ տվեց Ձեզ Վենետիկի 56-րդ բիենալեն:

- Մեր տաղավարը հրաշալի աշխատանքի արդյունք էր: Թե թեմայի, թե արվեստագետների ընտրությունը գրագետ ձեւով էր արված: Մեր ազգային տաղավարի շուրջ բավական ակտիվ արձագանքներ կային նաեւ մինչեւ «Ոսկե առյուծ» գլխավոր մրցանակը ստանալը: Հուսով եմ, որ այս հաջողությունը կարող է խթան հանդիսանալ ավելի ակտիվացնելու պետական եւ մասնավոր հատվածի ուշադրությունը մեր ժամանակակից արվեստի նկատմամբ:

- Դուք խոսեցիք պետական եւ մասնավոր հատվածի ուշադրության մասին: IDeA եւ RVVZ բարեգործական հիմնադրամների՝ Dilijan Art Initiative մշակութային նախաձեռնությանը տեղյա՞կ եք:

-Հիմնադրամների համահիմնադիր Վերոնիկա Զոնաբենդի հետ առիթ ունեցա այցելել UWC Դիլիջան քոլեջ: Պրոֆեսիոնալ, շատ գրագետ ձեւով կառուցված դպրոց է եւ շատ կարեւոր մասնիկ է կրթության համակարգում: Կարծում եմ, որ այս դպրոցը կաշխուժացնի մեր կրթական համակարգը: Հուսով եմ, որ ինքս էլ կմասնակցեմ այդ մշակութային գործընթացին: Ուրախ կլինեմ համագործակցել եւ միասին աշխատել:

- Առաջին անգամ 21 տարեկանում ներկայացաք աշխարհին: Ինչպիսի՞ն էին արձագանքներն այն ժամանակ եւ ինչպե՞ս է աշխարհն ընդունում հայկական մշակույթն այսօր:

-1998թ.-ին քանդակին նվիրված մի բիենալե էր, որին մասնակցում էի Հայաստանից բավական հայտնի ու կայացած արվեստագետների հետ: Այդ բիենալեի պատմության մեջ ամենաերիտասարդ մասնակիցն էի եւ երրորդ մրցանակը շահեցի: Դա ինձ համար շատ կարեւոր էր եւ խթան հանդիսացավ, որպեսզի մեկնեմ Իտալիա՝ սովորելու:

Հայ մշակույթին ինչպես այն ժամանակ, այնպես էլ այսօր շատ դրական են արձագանքում: Մենք ազգ ենք, որն ինքնություն, մտածելակերպ ունի: Պարզապես խնդիրն այն է, որ անցյալի վրա ենք հաճախ կենտրոնանում: Անցյալն, իհարկե, շատ կարեւոր է, բայց այդ կենտրոնացման հետեւանքով մոռանում ենք անել այն, ինչը պետք է արվի այսօր: Պետք է ապագային նայել: Դա այսօր բացակայում է, եթե կա էլ, ապա՝ շատ քիչ: Եթե այսօր ոչինչ չանենք վաղվա համար, խնդիրներ կունենանք ապագայում:

Միքայել Օհանջանյանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Շատ լավ արվեստագետներ կան, բայց իմ կարծիքով պետք է վերանայել մեր հայացքներն ու նաեւ պետական մոտեցմամբ խթանել այդ մտածելակերպը:  

-15 տարի առաջ Իտալիա բնակության տեղափոխվեցիք մասնագիտական գիտելիքները հարստացնելու նպատակով: Տեղյակ եմ, որ հաճախ եք լինում Հայաստանում: Եթե համեմատենք երկու երկրները, այստեղ ծավալի եւ տարածության խնդիրները շոշափող արվեստն ինչպե՞ս է զարգանում:

-Այս հարցի շուրջ հաճախ եմ մտածում: Մեզ մոտ տարածության շուրջ մտածում են, կա քաղաքաշինություն, կա ճարտարապետություն, զարգանում է ամեն ինչ, բայց խնդիր է, թե ինչ ձեւով է այդ ամենն իրականանում: Հայաստանում, ըստ իս, դեռ գոյություն ունի Խորհրդային միությունից ժառանգված մտածելակերպը: Ժամանակ է պետք, շատ կարեւոր է փորձի փոխանակումը, բաց լինելու, նորություններ ընդունելու ցանկությունը: Դա ոչ միշտ է հեշտ, քանի որ թույլ կողմերը տեսանելի դարձնելու վախի զգացողությունը կա: Իմ կարծիքով, ավելի մեծ է մտածելակերպի ու դաստիարակչական խնդիրը:

-Բայց չէ՞ որ խնդիրներն ի հայտ բերելով է միայն հնարավոր ուղղվել եւ զարգանալ:

- Միանշանակ: Դա պարտադիր պրոցես է: Հասարակությունը փոփոխվում է հայտնի պատճառներով, ուստի այն ինչ ունեցել ենք նախկինում, բնականաբար, չի կարող համահունչ լինել նոր գործընթացներին: Կարեւոր է հասկանալ նոր իրավիճակը եւ, գտնելով մեր արժեքները, մեր իրականությունը, համահունչ դառնալ նոր պահանջներին: Միայն այդպես կարելի է զարգանալ, այլապես ունենում ենք մի իրականություն, որտեղ փորձ է արվում պահպանել ավանդականը, որը չի համապատասխանում իրականությանը: Միեւնույն ժամանակ, կարծես, մոռացվում է եւ անտեսվում մեր առանցքային ինքնությունը:

- Ձեր ստեղծագործություններն ի՞նչ էվոլյուցիա են ապրել: Ինչպես ծնվեց «անտեսանելին» քանդակելու նախասիրությունը:

- Սովորելու տարիներին, կարծես, փոքրիկ տարանջատում սկսվեց քանդակի ծավալի իմ մտածելակերպի եւ մասնագիտական տեխնիկական լուծումների միջեւ:

Ֆլորենցիայում, ծանոթանալով ժամանակակից արվեստի պատմությանը, այդ պրոցեսն ավելի ընդգծված ընթացավ, եւ 2007թ.-ից ես հասկացա, որ այն ինչ անում եմ եւ այն ինչ զգում եմ, չեն հատվում: Մտածված, գեղեցիկ աշխատանք էր, բայց իրականության եւ իմ զգացածի հետ կապ չուներ: Ցանկություն առաջացավ բեկելու այդ պահը, սկսեցի քանդակը պատկերել ոչ թե դրսից, այլ ներսից:  

Դա մտավոր վերլուծության արդյունք էր: Զուտ մարդուն ուսումնասիրելու եւ մակերեսից այն կողմ եղածը հասկանալու ցանկություն էր: 2011թ.-ին ամբողջ անցածս ճանապարհը զրոյացնելու ցանկություն առաջացավ: Վերցնում էի խորանարդը եւ դրա միջոցով արտահայտում այն, ինչ զգում եմ:

Միքայել Օհանջանյանի «Տասներկու» քանդակը

Լուսանկարը` Միքայել Օհանջանյանի արխիվից

Ծնվեց «Ներքին հեռանկարներ» շարքը, որտեղ ներքինի եւ արտաքինի լարված կամ ոչ լարված հարաբերություններն էին, փորձում էի ուսումնասիրել բոլոր կողմերից: 2014թ.-ին Premio Henraux  քանդակագործության երկրորդ միջազգային մրցույթում ներկայացրեցի մի աշխատանք, որը պատկերում էր իմ նախորդ ստեղծագործություններից մեկի դատարկ տարածությունը: Պարզապես ցանկություն էր առաջացել քանդակելու դատարկությունը: Ես չեմ կարծում, որ այդ դատարկ տարածությունը գոյություն չունեցող բան է: Գոյություն ունեն տարբեր իրականություններ, որոնք կարող են լինել նյութական եւ ոչ նյութական: 

-Միքայել, բավական մեծ հաջողություններ եք ունեցել այս տարիներին, ո՞րն է բանալին: Ո՞րն է լավ քանդակ ստեղծելու Ձեր բաղադրատոմսը:

-Հաճելի բան է հաջողություններ ունենալը: Այդ ամենի պատճառը հետաքրքրասեր լինելն է: Նման միջոցառումներին մասնակցությունը զուտ մրցույթի համար չէ, դա իմ շուրջը պտտվող իրականությունն ուսումնասիրելու հնարավորություն է տալիս: Ինձ համար, կարծես, մի ճանապարհորդություն լինի, որը հարստացնում է: Փորձում եմ հնարավորին չափ սովորել: Ի տարբերություն անցած տարիների ուսումնական պրոցեսի, երբ կոմպոզիցիան ստեղծվում էր մտքի, հորինվածքի շուրջ, հիմա աշխատանքը ստեղծվում է գաղափարից, որը երկար վերլուծության է ենթարկվում:

Դա անձնական, սոցիալական, հոգեբանական պրոցես է, որը խմորվում է իմ մեջ:

Երկար ճանապարհ անցնելուց եւ ինֆորմացիայով համեմվելուց հետո, ծնվում է աշխատանքը: Սա էլ իմ գաղտնիքն է: Այս ամենի արդյունքում ծնված աշխատանքը իմ մեջով անցած, իմ վառարանում եփված իրականություն է:

Ես դիտողին ոչ թե որեւէ իրականություն եմ հրամցնում, այլ ներգրավում եմ, ստեղծում եմ մի տարածություն, հոգեբանական վիճակ, որտեղ դիտողը սկսում է հարցեր տալ ինքն իրեն: Պատասխան չեմ փորձում տալ, դա դիտողը պետք է գտնի՝ ըստ իր մշակութային հիմքի եւ ցանկությունների:

- Ժամանակակից քանդակագործությունն ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի:

- Ժամանակակից արվեստի շուրջ հաճախ Հայաստանում բացասական վերաբերմունք եմ նկատում: Դա նաեւ Իտալիայում կա: Կարծում եմ, ինչ-որ տեղ գալիս է չիմանալուց, հասարակությանը չպատրաստելուց: Խնդիրն արվեստը չէ, այլ մտածելակերպը: Որեւէ այլ մտածելակերպ, որը չի համապատասխանում արդեն եղածին, ժխտվում է: Պետք է նաեւ պետական, մասնավոր կառույցների կողմից հասարակությանը կրթելու եւ պատրաստելու աշխատանք տարվի: Ինֆորմացիան պետք է տրվի բովանդակալից: Կարծում եմ, որ այս դեպքում Դիլիջանի քոլեջը կարող է դեր ունենալ:

Արվեստն ունի իր դեմ դրված խնդիրները, եւ կարծում եմ՝ նաեւ արվեստագետի պահը կա. ինչքանո՞վ է զգայուն, ինչքանո՞վ է կարողանում ժամանակակից միջոցներով ստեղծագործել, որ հասարակությանը ներգրավի, հետարքրքի, գրգռի: Արվեստագետը պետք է ստեղծի այնպիսի ստեղծագործություն, որը կարողանա երկխոսել: 

- Ապագայի Ձեր ծրագրերը կապվա՞ծ են Հայաստանի հետ:

-Օգոստոսի վերջին Ստամբուլում բավական հետաքրքիր ցուցահանդեսի եմ մասնակցելու: Հրավիրված են հայ արվեստագետներ: Թեման ինքնություն, հայություն, Ցեղասպանության 100-ամյակն է: Այս ցուցահանդեսը հետաքրքիր է այնքանով, որ միայն անցյալին չի վերաբերում: Իհարկե, անցյալի մասին պետք է հիշել, խոսել, բայց չկառչել դրանից: Չմոռանալու համար, անպայման, պետք է նաեւ ապագային նայել, միայն հուշերով ապրելը բերում է մահանալու:

Բուն Հայաստանի հետ ծրագիր այս պահին չկա, իհարկե, շատ ուրախ կլինեմ, եթե առաջարկներ ստանամ: Հավանաբար, առաջին առիթներից կլինի Dilijan Art Initiative-ը, եւ հուսով եմ, որ այն միակը չի լինի:   

Միքայել Օհանջանյանի հետ զրուցել է Մարի Թարյանը

Լուսանկարները՝ Մարիամ Լորեցյանի եւ Միքայել Օհանջանյանի արխիվից